Konstrukcje więźby dachowej

Dach to element każdego budynku, nie tylko chroniący go ale również nadający mu charakter. Budynek może zyskać na urodzie lub być oszpecony w zależności od zastosowanej konstrukcji więźby i zastosowanego pokrycia. Zdarza się i to nierzadko, że używane jest, a nawet polecane przez projektantów niewłaściwe pokrycie do zaprojektowanej przez tych samych projektantów konstrukcji więźby. Warto więc cokolwiek o tym wiedzieć.

Oto kilka najważniejszych czynników decydujących o wyborze konstrukcji więźby dachowej:

1. Układ ścian nośnych w budynku, 7-8 m to odległość niewielka lub przeciętna, powyżej 10 metrów – duża.

2. Poddasze ma być użytkowe typu strych – 1,9 metra minimum, mieszkalne – minimum 2,5 metra, stropodach – wystarczy 60 cm.

3. Przewidywane obciążenia, zwykle podyktowane nie tylko sposobem użytkowania ale również aurą – duże wiatry, lub opady śniegu, są to często uwarunkowania regionalne.

4. Jeśli pokrycie dachowe jest podyktowane przez względy zagospodarowania przestrzennego, np. w tym regionie wszystkie dachy kryte są dachówka ceramiczną. Konstrukcja, wysokość, kształt i ogólny wygląd mogą być również podyktowane przez dopasowanie się do architektury regionu.

Oto opisy konstrukcji więźby dachowej:

Więźba tradycyjna

Więźba ta zbudowana jest z elementów konstrukcyjnych połączonych w trójkąt. Dzięki takiej budowie jest sztywna i nie poddaje się obciążeniom wiatru czy zalegającego śniegu.
Istnieją trzy podstawowe typy wiązarów ciesielskich - rozporowe, bezrozporowe i mieszane.

Wiązary rozporowe: Umożliwiają wykonanie więźby nad budynkami jednotraktowymi, to budynki, których jedynymi ścianami nośnymi są ściany zewnętrzne. Najpopularniejsze dla nich są wiązary krokwiowe i jętkowe, w zależności od zastosowania poddasza.

Wiązary bezrozporowe: Stosowane są w budynkach o szerokości ponad 10-12 metrów, w których konstrukcja stropu oparta jest na ścianach wewnętrznych lub słupach podporowych i podciągach. W takich budynkach najczęściej stosowane są wiązary płatwiowo-kleszczowe.

Wiązary mieszane: zazwyczaj to wiązary mansardowe, w takim przypadku nie buduje się mieszkań na poddaszu. Mają budowę dwukondygnacyjną, w której część górna konstrukcji pracuje jako wiązar rozporowy, a część dolna jako wiązar bezrozporowy płatwiowo-kleszczowy.

Kratownice: To właściwie odrębna grupa wiązarów, zwykle stosowana w budynkach jedno-traktowych o znacznej szerokości. Podstawowe typy to wiązary trójkątne, dwutrapezowe oraz o pasach równoległych.

Więźby krokwiowe
Są to najprostsze do wykonania i najbardziej ekonomiczne więźby mające najmniej elementów.
Są stosowane przy rozpiętości ścian do ok. 7 metrów.  Kąt nachylenia połaci to 30 do 50 stopni. Krokwie nie powinny być dłuższe niż 4,5 m. Można zastosować dłuższe jeśli pokrycie dachu będzie z lekkich materiałów jak papa czy blachodachówka. W zależności od sposobu oparcia krokwi na ścianach rozróżnia się dwa podstawowe typy tych konstrukcji:

- więźba krokwiowo-belkowa, w której para krokwi razem z belką drewnianego stropu tworzy trójelementowy wiązar oparty na ścianach zewnętrznych budynku. Belki tworzące strop drewniany mogą być oparte na murze bezpośrednio lub na murłacie.

- krokwie są oparte na ścianach - połączone w kalenicy i oparte na murłatach. W takim przypadku wiązar tworzą dwa elementy, a funkcję trzeciego boku trójkąta musi przejąć strop.

Więźby jętkowe
Jeden z częściej stosowanych wiązarów, posada mało elementów, więc jest ekonomiczny.
Więźbę jętkową można stosować przy odległościach między ścianami nośnymi od 5 do 12 m i kącie nachylenia połaci dachu od 25 – ok. 65° lecz zalecane jest co najmniej 35°. Jest to odmiana wiązaru krokwiowego z dodatkiem poziomego elementu, czyli tzw. jętkę. Jętka łączy i usztywnia obie krokwie. Umieszczona jest przeważnie w połowie ich długości lub trochę wyżej. Przyjmuje się, że dolna część krokwi od murłaty do jętki nie powinna być dłuższa niż 4,5 m, a górna pomiędzy jętką a kalenicą dłuższa niż 2,7 m.

Rozpiętość dachu dyktuje nam da typy rozwiązań konstrukcji dachu:

- klasyczna więźba jętkowa: jest projektowana najczęściej gdy długość jętki nie musi przekroczyć 3,5 m. Jest stosowana często w domach z poddaszem użytkowym. W takim przypadku dolna krawędź jętki powinna się znajdować 2-2,5 m nad poziomem podłogi. W dachach o niewielkim kącie nachylenia, dla zapewnienia odpowiedniej wysokości wnętrza, muruje się tzw.  ścianki kolankowe. Należy pamiętać, by wzmocnić ściany konstrukcją żelbetową – wieniec lub słupki. Inaczej mogą być wypchnięte na zewnątrz na skutek rozporu krokwi;

- więźba płatwiowo-jętkowa z jedną lub dwoma ścianami stolcowymi, jednak dziś to rzadkość. Ściany takie tworzy ciąg słupów stolcowych ustawionych na podwalinie i połączonych od góry płatwią pośrednią. Konstrukcja ta ma zastosowanie przy większych rozpiętościach dachu. Podpiera się je wtedy jedną płatwią przy rozpiętości wiązarów 7,5-10 m lub dwiema gdy rozpiętość wynosi 9-12 m. Słupy stolcowe podpierające płatwie ustawia się na drewnianych belkach podwalinowych, niezależnie od materiału konstrukcji stropu. Ukośne elementy zwane mieczami spełniają dwie funkcje - usztywniają konstrukcję ściany stolcowej i są dodatkowym podparciem płatwi.

C.D.N.