Przebudowa konstrukcji ciesielskiej - "wole oko"

Dach i jego rodzaj pokrycia jest jednym z
najważniejszych elementów budynku wpływającym nie tylko na
zabezpieczenie budynku przed szkodliwymi warunkami atmosferycznymi ale
wpływającymi w ogromny sposób na jego wygląd.
Inwestorom coraz częściej zależy bardziej na uatrakcyjnieniu budynków rzez zbudowanie ładnego dachu.
Poświęcają
na tern cel coraz większe środki, zarzucając konstrukcje proste w
budowie i wyglądzie, a co za tym idzie tańsze w budowie i utrzymaniu.

Taki
trend powoduje, ze nowe budynki znów zaczęły wyglądać atrakcyjnie w
porównaniu do budownictwa PRL-owskiego. Jednak jeszcze ważniejsze jest,
że te nowe, a jednak w starym stylu dachy o wiele lepiej odzwierciedlają
architekturę danego regionu kraju, gdyż często są wzorowane na starych
konstrukcjach wykorzystywanym na danym terenie.
W na nowo odkrywanych
konstrukcjach dachów często widzimy lukarny, które mają za zadanie nie
tylko doświetlać poddasza ale stają się elementem ozdobnym całego
budynku.
"Wole oka" są specyficznym ale trudnym w wykonaniu typem
lukarny. Obecnie najczęściej stosowana jest dachówka karpiówka. Jednak
do pokrycia "wolego oka" stosuje się również gonty drewniane,
ceramiczne, łupek, dachówkę zakładkową, a także blachodachówkę.
Konstrukcja "wolego oka" wymaga od cieśli szczególnej dokładności oraz znajomości ściśle określonych zasad jego budowy.
Niestety
z powodu niedoprecyzowanych zaleceń projektantów oraz niestety często
niewystarczającej wiedzy i umiejętności cieśli, często możemy się
spotkać z podstawowymi błędami w wykonaniu takiej konstrukcji.
Błędna
konstrukcja ciesielska skutkuje błędnym ułożeniem pokrycia, a w
rezultacie trzeba wszystko zaczynać od nowa. Przy tworzeniu konstrukcji
"wolego oka" należy pamiętać o odpowiednim dobraniu jego kształtu do
materiału, z którego wykonane będzie pokrycie. Dwa podstawowe parametry
to proporcje wysokości i szerokości ściany frontowej wolego oka oraz kąt
spadku połaci, który nie może być mniejszy niż 12⁰. od kąta spadku połaci zasadniczej dachu, w który jest ono wpisane.

Stosunek wysokości do szerokości ściany frontowej dla poszczególnych pokryć:

- łupki, gonty: 1:5
- dachówka zakładkowa: 1:10
- dachówka "karpiówka": 1:6

Jeśli
nie zachowamy tych parametrów możemy się spodziewać, ze elementy
pokrycia zaczną się "stroszyć" jak futro na wystraszonym zwierzaku,
czyli nie będą do siebie przylegać, a to spowoduje podciekanie wody. Nie
można zapominać także o minimalnym kącie spadku połaci dachowej
odpowiednim dla danego pokrycia i w przypadku dachów z "wolim okiem" to
właśnie ono jest bardziej płaskie niż pozostała część dachu.
Istnieje
kilka typów konstrukcji wolego oka. Wybór jednej z nich wynika z
rozmiarów lukarny,  preferencji cieśli i kosztów wykonania.
Najprostszym rozwiązaniem dla wykonawcy i jednocześnie najdroższym dla inwestora jest zamówienie w specjalistycznej firmie Krążyn
w oparciu o dokładny projekt i zestawienie ich na placu budowy. Krążyny
można oczywiście wykonać we własnym zakresie. W takim przypadku trudno
jest jednak zachować parametry jakościowe.
Inną metodą jest
promieniste ustawienie krokwi opartych na ścianie frontowej wykonanej w
formie murowanej lub drewnianej krążyny, przy zachowaniu wcześniej
założonych parametrów.

Kolejnym typem konstrukcji jest oparcie
równolegle ułożonych krokwi jak w poprzednim przypadku na ścianie
frontowej lub frontowej krążynie.
Ważnym etapem po wykonaniu
konstrukcji "wolego oka" jest rozmieszczenie łat. Ich rozstaw zależy od
rodzaju pokrycia. Łaty można wykonać z pasków sklejki wodoodpornej,
składanej z dwóch warstw i wcześniej mocowanej, aby ułatwić jej
wyginanie. Innym stosowanym materiałem na łaty są elementy z PCV lub
pręty stalowe. Łaty rozmieszczone są w stałych odstępach równym odstępom
łat na połaci, w które wpisane jest wole oczko lub w odstępach
zmniejszających się w kierunku góry "wolego oka".
Możliwe jest
również utrzymanie stałej odległości między łatami dla pod warunkiem, że
pojawią się tzw. rzędy zanikające. W przypadku rozwiązania jak na rys 6
należy liczyć się z dłużnym okapem nad oknem, co może powodować
pogorszenie się dostępu światła do wnętrza pomieszczenia.
Należy
zwrócić również uwagę, że powierzchnia wolego oczka jak również połać w
którą jest ono wpisane  powinna być pokryta sztywnym poszyciem i
okapowana. W szczególnych przypadkach należy użyć papy termozgrzewalnej i
układamy ja po wcześniejszym przytwierdzeniem kontr łat.
Kontrłaty
powinny być mocowane symetrycznie względem osi "wolego oka" i
dostatecznie gęsto, aby uniknąć uginania się łat. W przypadku
konstrukcji lukarny wykonanej z krokwi również krokwie powinny być
zagęszczone tak, aby kontr łaty można było przez poszycie przytwierdzić
bezpośrednio do nich, nie zaś pomiędzy nimi.
Każde "wole oko" to
oddzielny przypadek. Przy tego rodzaju konstrukcjach niezmiernie ważne
jest indywidualne podejście. Precyzja i dokładność jest gwarancją
uzyskania właściwego, oczekiwanego efektu. Dotyczy to przede wszystkim
łagodnych przejść połaci, na których dachówki nie mogą odstawiać. Ważne
jest również by deska czołowa układała się płynnie. Całość tworzy wtedy
harmonijny układ, który zadowoli nawet najbardziej wymagających
inwestorów.





Schemat gotowych krążyn do łatwiejszego wykonania "wolego oka".